Η ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ



Το ελαιόδεντρο αποτελεί σύμβολο λατρείας και πηγή ενέργειας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. Ακόμα, έχει καθιερωθεί ως εθνικό δέντρο της χώρα μας διότι συμβολίζει τη γνώση, την αντοχή και την ειρήνη. Όλοι γνωρίζουν το κλαδί της αγριελιάς (κότινο), το οποίο το χρησιμοποιούσαν ως βραβείο για τους νικητές των αθλημάτων στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία.
Το ελαιόλαδο είναι το έλαιο που λαμβάνεται από τους καρπούς του ελαιόδεντρου (ελιά) με φυσικές μεθόδους (σύνθλιψη, πίεση, φυγοκεντρική, σινολέα), χωρίς την προσθήκη χημικών βελτιωτικών και χωρίς καμία περαιτέρω κατεργασία. Γι’ αυτό και μπορεί να καταναλωθεί αμέσως, όπως άλλωστε όλοι οι φυσικοί χυμοί.
Είναι ένα από τα τρόφιμα καθημερινής κατανάλωσης στη Μεσογειακή Διατροφή, η οποία ως ένα βαθμό ταυτίζεται με τη γνωστή σε όλους μας παραδοσιακή Κρητική Διατροφή. Ο όρος Μεσογειακή Διατροφή καθιερώθηκε από το ίδρυμα Oldways του γνωστού Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ με βασικότερο συστατικό της εκείνο του ελαιόλαδου.
Το ελαιόλαδο ως βασικότερη πηγή λιπαρών στη διατροφή μας δίνει 9 Kcal (χιλιοθερμίδες) ανά γραμμάριο (1 κουταλιά σούπας = 10ml, δίνει 90 Kcal). Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη μονοακόρεστων λιπαρών οξέων πρέπει να αποτελεί ποσοστό 10% της ολικής ημερήσιας πρόσληψης ενέργειας. Αυτό βέβαια πρέπει να αποτελεί μέρος της ολικής ημερήσιας πρόσληψης λίπους, που δεν πρέπει να ξεπερνά το 30%.
Η σύσταση του ελαιόλαδου, αποτελείται από δύο μέρη: το σαπωνοποιημένο (98,5-99%) που αποτελείται από τριγλυκερίδια και το ασαπωνοποίητο (1-1,5%) που αποτελείται από υποπροϊόντα, κυρίως αντιοξειδωτικές ουσίες. Το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο περιέχει τη μεγαλύτερη ποσότητα αντιοξειδωτικών ουσιών. Τα λιπαρά οξέα των τριγλυκεριδίων ποικίλουν ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες συγκομιδής του ελαιόδεντρου. Το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ είναι κυρίαρχο με ποσοστό 55-83%. Η μεγάλη σταθερότητα του ελαιόλαδου (το ότι δεν οξειδώνεται εύκολα) οφείλεται στην απουσία πολλών διπλών δεσμών (μονοακόρεστο) στο μόριό του αλλά και στην υψηλή του περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Γι’ αυτό κατά το τηγάνισμα δεν παράγονται τα επιβλαβή trans λιπαρά οξέα, όπως συμβαίνει στη περίπτωση των σπορέλαιων. Επίσης, ο λόγος λιπαρών οξέων, λινολεικού / λινολενικού οξέος, στο ελαιόλαδο είναι παρόμοιος με αυτό στο μητρικό γάλα. Παράλληλα περιέχει πολυφαινόλες, φλαβονοειδή, βιταμίνη Ε, προβιταμίνη Α, μεταλλικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία. Όλα αυτά τα μικροστοιχεία λειτουργούν αντιοξειδωτικά, τόσο για τον οργανισμό, όσο και για το σώμα του ελαιόλαδου. Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν τον οργανισμό από βλάβες που προέρχονται από την οξείδωση των ελευθέρων ριζών, ενώ παράλληλα μετατρέπουν το ίδιο το ελαιόλαδο σε ανθεκτικό προϊόν προφυλάσσοντάς το από οξείδωση (τάγγισμα). 


Μελέτες ερευνητών μεταξύ των οποίων και του Dr Keys που έχουν γίνει στην Κρήτη και αλλού έχουν δείξει ότι η συμβολή του ελαιόλαδου στην υγεία μας είναι σημαντική, όχι μόνο ως ποσότητας αλλά απαραιτήτως και καλής ποιότητας. Έτσι συγκαταλέγεται πρώτο στη λίστα των ωφελιμότερων ειδών διατροφής.
Να σημειωθεί εδώ ότι, είναι η περισσότερο ανεκτή λιπαρή ουσία για το στομάχι του ανθρώπου, σε σύγκριση πάντα με τις άλλες λιπαρές ουσίες. Παρουσιάζει τον καλύτερο δείκτη πεπτικότητας και απορροφητικότητας από τα εντερικά τοιχώματα. Έτσι, βοηθάει στη μείωση των γαστρικών υγρών, εξομαλύνοντας το αίσθημα της δυσπεψίας. Επιπλέον, δημιουργεί το αίσθημα του κορεσμού και ευνοεί την πέψη των θρεπτικών συστατικών της τροφής.
Ταυτόχρονα, ενεργεί υποβοηθητικά στη διαδικασία έκκρισης της χολής, είναι δηλαδή χολαγωγό/χολοκυστοκινητικό, με αποτέλεσμα την πρόληψη της χολολιθίασης.
Είναι ακόμη σημαντικό ότι το ελαιόλαδο προστατεύει το ανθρώπινο δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία (μελάνωμα) και τα εγκαύματα που αυτή μπορεί να προκαλέσει, γεγονός που οφείλεται στο σκουαλένιο, ένα από τα κύρια συστατικά του.
Οι αντιοξειδωτικές του ουσίες έχουν αντικαρκινική δράση μέσω της παρεμπόδισης του σχηματισμού ελεύθερων ριζών και ως εκ τούτου του οξειδωτικού στρες. Η δράση αυτή είναι η πιο σημαντική στις περιπτώσεις καρκίνου του παχέως εντέρου και του ορθού, του μαστού, του προστάτη, του ενδομητρίου καθώς και οποιουδήποτε είδους καρκίνου του γαστρεντερικού σωλήνα.
Έχουμε, επίσης, πολύ θετική επίδραση στα λιπίδια του αίματος και γενικότερα στο καρδιοαγγειακό σύστημα. Βοηθά στην πρόληψη σχηματισμού θρόμβων και στη συσσώρευση αιμοπεταλίων, με αποτέλεσμα τη μικρότερη συχνότητα εμφάνισης καρδιοαγγειακών νοσημάτων. Μειώνει την ολική χοληστερόλη στο αίμα, την «κακή» χοληστερόλη (LDL), τα τριγλυκερίδια και την αθηρογενή δράση, δηλαδή την σκλήρυνση και στένωση των αρτηριών. Το ελαιόλαδο, παράλληλα, αυξάνει την «καλή» χοληστερόλη (HDL), η οποία έχει προστατευτική δράση. Εχει, επίδραση στην πρωτογενή αλλά και στη δευτερογενή πρόληψη (π.χ. πρόληψη 2ου καρδιακού επεισοδίου). Έρευνες έδειξαν ότι άτομα που αρχίζουν μια διατροφή πλούσια σε ελαιόλαδο, όσπρια και λαχανικά (η γνωστή μεσογειακή δίαιτα) μετά από 2-4 χρόνια διατρέχουν κατά 50% λιγότερο κίνδυνο να πάθουν καρδιακό επεισόδιο. Επιπροσθέτως, λόγω της περιεκτικότητάς του σε πολυφαινόλες μπορεί να επιφέρει μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης (υπέρταση).
Ασκεί θετική επίδραση κατά την διαδικασία της γήρανσης, καθώς και σε καταστάσεις όπως είναι η απώλεια μνήμης και η νόσος του Alzheimer, όπου αυξάνονται οι απαιτήσεις του οργανισμού σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα γιατί αυτά βοηθούν να διατηρείται η δομή του κυτταρικού τοιχώματος του εγκεφάλου.
Το ελαιόλαδο έχει και ελαφριά υπακτική δράση με αποτέλεσμα να βοηθά στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.
Η ευεργετική, όμως, επίδραση του ελαιόλαδου δε σταματά εδώ. Σύμφωνα με τις σύγχρονες κλινικές παρατηρήσεις παίζει ένα δυναμικό ρόλο «συντήρησης» του σακχαρώδη διαβήτη σε χαμηλά επίπεδα, ιδιαίτερα σε μη ινσουλινοεξαρτώμενο τύπο (διαβήτης τύπου ΙΙ), γιατί βοηθά στην σταθερότητα των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, καθώς στην αποφυγή ενεργοποίησης της νεογλυκογενέσεως στο ήπαρ και στη αποφυγή παραγόντων της πήξης.
         Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι το ελαιόλαδο είναι ένα βασικό στοιχείο της Μεσογειακής Διατροφής υψηλής θρεπτικής αξίας και θεωρείται προϊόν υγιεινής διατροφής.

        Διάλεξη του Κων/νου Πετρόπουλου στην ημερίδα με θέμα  «Ελαιόλαδο: Το χρυσαφένιο υγρό της Κρήτης» που διοργάνωσε Σύλλογος Κρητών Ν. Καρδίτσας, Νομαρχιακή Αυτ/ση Ηρακλείου Κρήτης, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, ΔΗ.Κ.Ε.Κ., Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης Καρδίτσας, στις 05/11/2009 στην Καρδίτσα.


Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος
 Διαιτολόγος-Διατροφολόγος  

Σχόλια