Διατροφή και Ειλεός

Προκειμένου να ολοκληρωθεί η πέψη τροφών που λαμβάνουμε καθημερινά και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών πρέπει να περάσουν μέσα από το λεπτό και το παχύ έντερο. Αυτό επιτυγχάνεται με μια κυματοειδή κίνηση, γνωστή ως περισταλτική κίνηση, πρόκειται για μυϊκές συσπάσεις που προωθούν το αφομοιωμένο μας φαγητό. Ωστόσο, εάν κάτι επιβαρύνει ή μπλοκάρει αυτή την κίνηση, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μία σημαντική κυκλοφοριακή συμφόρηση στα έντερα.

Έτσι με τον ιατρικό όρο εννοούμε την μειωμένη κινητικότητα του λεπτού ή του παχέος εντέρου, το οποίο οδηγεί στη συσσώρευση υπολειμμάτων των τροφών και σε πιθανή εντερική απόφραξη. Ουσιαστικά δηλαδή έχουμε την αδυναμία των τροφών ή των αερίων να διέλθουν και να απορριφθούν δια της φυσικής οδού.

Μπορεί να εμφανιστεί ως παρενέργεια μετά από χειρουργική επέμβαση (συμφύσεις). Παρακάτω θα αναφερθούν και άλλες αιτίες εμφάνισης της νόσου.

 Ένας ειλεός χρειάζεται προσοχή, γιατί χωρίς θεραπεία μπορεί να διατρήσει ή να σχίσει το έντερο. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τα περιεχόμενα του εντέρου (τα οποία είναι υψηλού μικροβιακού φορτίου) να διαρρεύσουν σε περιοχές της κοιλότητας του σώματος με πολύ σοβαρές επιπτώσεις που μπορεί να είναι και θανατηφόρες.

Εκδηλώνεται ως ακραία δυσφορία στην κοιλιά. Τα δε συμπτώματα περιλαμβάνουν:

·         Κοιλιακές κράμπες

·         Απώλεια όρεξης

·         Αίσθημα πληρότητας

·         Δυσκοιλιότητα

·         Αδυναμία μεταφοράς αερίων

·         Οίδημα στομάχου

·         Ναυτία

·         Εμετό

·         Διατεταγμένη και σκληρή κοιλιά

·         Διάρροια, εάν το έντερο είναι μερικώς φραγμένο

Ποιες είναι τα αίτια εμφάνισης ενός ειλεού.

Είναι ένα κοινό σύμπτωμα μετά από χειρουργική επέμβαση, επειδή στους ασθενείς συχνά συνταγογραφούνται φάρμακα που μπορούν να επιβραδύνουν την εντερική κίνηση. Αυτός είναι ο τύπος του παραλυτικού ειλεού. Σε αυτή την περίπτωση, το έντερο δεν εμποδίζεται. Αντίθετα, δεν κινείται σωστά. Το αποτέλεσμα είναι μικρή ή καθόλου κίνηση των αφομοιωμένων τροφίμων μέσω των εντέρων.

Παρακάτω αναφέρονται κατηγορίες φαρμάκων (δραστική ουσία) που μπορούν να προκαλέσουν παραλυτικό ειλεό: υδρομορφόνη, μορφίνη, οξυκωδόνη, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, όπως η αμιτριπτυλίνη και η ιμιπραμίνη.

Άλλες αιτίες της νόσου είναι:                                                          

·         Καρκίνος του εντέρου

·         Νόσος του Crohn, η οποία προκαλεί παχιά εντερικά τοιχώματα λόγω της αυτοάνοσης φλεγμονής.

·         Εκκολπωματίτιδα

·         Νόσος του Πάρκινσον, η οποία επηρεάζει τους μυς και τα νεύρα στα έντερα.

Ειλεός μπορεί να εμφανιστεί και στα παιδιά, η ενδομήτρια είναι η πιο κοινή αιτία για τον ειλεό στα παιδιά

Είναι ο δεύτερος συνηθέστερος λόγος για επανεισαγωγή σε νοσοκομείο, τις πρώτες τριάντα (30) ημέρες μετά τη χειρουργική επέμβαση. Ένας ειλεός είναι πιθανότερος εάν υπάρχει πρόσφατο σε κοιλιακό χειρουργείο. Οι χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιά που συνεπάγονται τη χειραγώγηση των εντέρων συνήθως προκαλούν διακοπή της εντερικής κίνησης για μια χρονική περίοδο. Κάποιες φορές η φυσιολογική περισταλτική κίνηση του εντέρου μπορεί να επιστρέψει αργά. Είναι σύνηθες να εμφανιστεί αργότερα σχηματισμός ιστών ουλής, που μπορεί να οδηγήσει σε ειλεό.

Αυξημένο κίνδυνο  εμφάνιση ειλεού μπορεί να έχουμε ακόμα και όταν υπάρχει:

·         Ανισορροπία ηλεκτρολυτών, όπως αυτές που αφορούν το κάλιο και το ασβέστιο.

·         Ιστορικό εντερικού τραυματισμού.

·         Ιστορικό εντερικής διαταραχής, όπως η νόσος του Chrohn και εκκολπωματίτιδα

·         Σήψη

·         Ιστορικό ακτινοβολίας πλησίον της κοιλιάς.

·         Περιφερική αρτηριακή νόσος.

·         Γρήγορη απώλεια βάρους

·         Η γήρανση επίσης φυσικά επιβραδύνει το πόσο γρήγορα κινείται το έντερο. Ένας μεγαλύτερος ενήλικας διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο για ειλεό, ειδικά επειδή τείνουν να παίρνουν περισσότερα φάρμακα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να επιβραδύνουν την κίνηση του υλικού μέσω των εντέρων.

Διατροφική αντιμετώπιση: Οι διατροφικές οδηγίες που θα δοθούν για την αντιμετώπιση της νόσου μεταβάλλονται ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ασθενής, όπως φαίνεται παρακάτω:

Δίαιτα ανάκαμψης και ενδυνάμωσης: Ο οργανισμός χάνει μέρος της ζωτικότητα του όταν υπάρχουν συγκεκριμένες νόσοι του παχέος εντέρου (νεοπλάσματα, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου), μετά από επεμβάσεις αφαίρεσης μέρους του εντέρου (κολεκτομές) ή μετά από χημειοθεραπεία. Πολλές είναι οι φορές που υπάρχει ανορεξία, αδυναμία, ναυτία, διαφοροποιημένη αίσθηση της γεύσης του φαγητού. Οι καταστάσεις αυτές επιδεινώνουν τη θρέψη και αποδυναμώνουν τον ασθενή. Ετσι μπορεί να σημειώνεται απώλεια βάρους και αδυναμία πρόσληψης της απαιτούμενης ποσότητας φαγητού που θα προσδώσει τα απαιτούμενα θρεπτικά συστατικά, τις βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία. Αυτά είναι που θα επιτρέψουν τελικά την ενδυνάμωση και τη γρήγορη ανάκτηση του σωματικού βάρους. Εξαιρετικής σημασίας σε αυτή τη φάση είναι μια δίαιτα ενυδάτωσης που θα επιτρέψει τη γρήγορη ανάκαμψη της δύναμης, της ενέργειας και ζωντάνιας. Μια δίαιτα ενδυνάμωσης είναι υψηλή σε πρωτεΐνες και ενέργεια. Παράλληλα προμηθεύει τον οργανισμό μα βασικές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία , ενώ πολύ σημαντική θέση κατέχει η καθημερινή ενυδάτωση με τουλάχιστον 1,5lt υγρών. Είναι σημαντική η διατήρηση κάποιας μορφής άσκησης κατά την περίοδο αυτή γιατί οι μύες μπορούν εύκολα να γίνουν αδύναμοι, ένα απλό περπάτημα είναι αρκετό.

Δίαιτα χαμηλού υπολείμματος: Μια δίαιτα χαμηλού υπολείμματος είναι μια δίαιτα με πολύ μικρή ποσότητα φυτικών ινών. Αυτή έχει  ως αποτέλεσμα ένα μικρό όγκο κοπράνων. Η δίαιτα αυτή έχει συγκεκριμένες ενδείξεις και θα πρέπει να ακολουθείται σε περιπτώσεις φλεγμονωδών νόσων του εντέρου, μετά από επέμβαση αφαίρεσης τμήματος παχέος εντέρου (κολεκτομή), σε περιπτώσεις ακράτειας κοπράνων , σε περιπτώσεις στενώσεων του εντέρου καθώς και σε άλλες ειδικές περιπτώσεις. Ακολουθείτε συγκεκριμένη δίαιτα για δύο (2) εβδομάδες και εφόσον τα συμπτώματα υποχωρούν, να συνεχιστεί. Μετά την πάροδο δυο (2) εβδομάδων, εφόσον συνεχίζεται η ύφεση των συμπτωμάτων, μπορεί να προστεθεί μια μικρή ποσότητα φυτικών ινών ώστε να εκτιμηθεί ποιο είδος και ποια ποσότητα μπορεί να ανεχθεί ο ασθενής χωρίς ενοχλήσεις. Αν το φαγητό φαίνεται άνοστο μπορεί να προστεθεί αλάτι, πιπέρι, αρωματικά φυτά(αφαιρούνται μετά την παρασκευή του φαγητού), χυμός τομάτας λεμόνι, γιαούρτι ξύδι κλπ. Τέλος, μπορεί να προστεθεί και ζωμός λαχανικών.

Δίαιτα υψηλού υπολείμματος: Η δίαιτα υψηλού υπολείμματος, είναι μια δίαιτα που στόχο έχει την αύξηση του όγκου των κοπράνων. Περιέχει κατά κύριο λόγο μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών. Χρησιμοποιείται κατά βάση στις περιπτώσεις δυσκοιλιότητας και σε άλλες παθήσεις του παχέος εντέρου και του πρωκτού, όπως στην παρουσία εκκολπωμάτων και την αιμορροϊδοπάθεια. Οι φυτικές ίνες περιέχονται σε πολλά φυτικά τρόφιμα. Έχουν την ιδιότητα να μην πέπτονται και να μην απορροφούνται από το έντερο. Άλλες είναι διαλυτές στο νερό και άλλες όχι. Οι πρώτες περιέχονται στα φρούτα και τα λαχανικά, ενώ οι δεύτερες στα δημητριακά και κυρίως στη βρώμη. Οι φυτικές ίνες μπορούν να δώσουν λύση στη δυσκοιλιότητα και στη παρουσία μικρής ποσότητας, σκληρών κοπράνων με την πρόσληψη όμως πάντα άφθονου νερού σε συνδυασμό με τη διατροφή. Η εκτεταμένη χρήση των μη διαλυτών φυτικών των δημητριακών πολλές φορές μπορεί να προκαλέσει φούσκωμα αδιαθεσία και κράμπες στην κοιλιά. Οι φυτικές ίνες που προέρχονται από τα φρούτα και τα λαχανικά θα πρέπει να προτιμώνται. Ο δε κατάλληλος συνδυασμός φυτικών ινών για κάθε άνθρωπο μπορεί να αποδώσει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Σε άτομα με στενώσεις στο έντερο μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες μπορεί επιδεινώσει τα συμπτώματα. Μείωση της ποσότητας των ινών που διέρχονται από τα στενά μέρη του εντέρου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου να προκληθεί απόφραξη και σε πολλές περιπτώσεις να υπάρξει βελτίωση των συμπτωμάτων όπως είναι ο πόνος, οι κοιλιακές κράμπες, τα αέρια ή το αίσθημα πληρότητας. Καλό είναι να αποφεύγονται τρόφιμα που περιέχουν περισσότερα από δυο (2) γραμμάρια φυτικών ινών.

Παρακάτω ακολουθεί πίνακας με ενδεικτικά τρόφιμα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες.

Τρόφιμα σε μια δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες

Ομάδα τροφίμων	Τρόφιμα που επιτρέπονται	Τρόφιμα που πρέπει να απαγορεύονται
Φρούτα	Χυμοί φρούτων χωρίς πούλπα, μπανάνα, αβοκάντο, κονσερβοποιημένα ροδάκινα και αχλάδια, μαγειρεμένα φρούτα χωρίς φλούδα και σπόρους	Ωμά και αποξηραμένα φρούτα
Λαχανικά	Σουρωμένοι χυμοί λαχανικών, μαγειρεμένα λαχανικά: καρότο, κολοκυθάκια	Ωμά λαχανικά, καλαμπόκι, μανιτάρια, μαγειρεμένες ολόκληρες ντομάτες, σκόρδο κρεμμύδι τουρσί ελιές, πατάτες με την φλούδα, αρακάς και όσπρια.
Ψωμί και δημητριακά	Λευκό ψωμί χωρίς σπόρους, ζυμαρικά, απλά δημητριακά από καλαμπόκι ή ρύζι, βρώμη	Προϊόντα ολικής αλέσεως ή πολύσπορο, άγριο ή καστανό ρύζι
Κρέας, κοτόπουλο, ψάρι	Βραστά ή μαγειρεμένα μαλακά κρέατα, αυγά	Οτιδήποτε πικάντικο, τηγανητό, ή σκληρό
Καρποί	Ολόκληρούς ξηρούς καρπούς	Βούτυρα καρπών
Ροφήματα	Γάλα αμυγδάλου, γάλα ρυζιού	Χυμοί με πούλπα ή υπολείμματα φλούδας

 

Γενικές συμβουλές για την αντιμετώπιση της πάθησης:

·         Κατανάλωση μικρής ποσότητας φαγητού κάθε δύο (2) ώρες. Τα μεγάλα γεύματα μπορούν να προκαλέσουν δυσφορία. Συνιστάτε 6-7 μικρά γεύματα ή σνάκ όλη την ημέρα.

·         Τα τρόφιμα να είναι κομμένα σε μικρά κομμάτια.

·         Τα καλά μαγειρεμένα λαχανικά, τα φρούτα και το κρέας μπορεί να είναι περισσότερα ανεκτά.

·         Κατανάλωση υγρών καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας σε μικρές ποσότητες αποφεύγουμε την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων υγρών παράλληλα με το γεύμα.

·         Αργή και καλή μάσηση της τροφής

·         Αποφυγή σκληρών τροφίμων.

·         Εάν υπάρχει απώλεια βάρους, γίνεται επιλογή ροφημάτων υψηλά σε θερμίδες όπως smoothies με γάλα ή γιαούρτι, σούπες με κρέμα γάλακτος ή μιλκσεικ.

·         Αν η διατροφή είναι ελλιπής γίνεται λήψη συμπληρωμάτων αφού πρώτα έρθουμε σε επαφή με τον ιατρό και διαιτολόγο που μας παρακολουθεί.

·         Ενδείκνυται το περπάτημα σε καθημερινή βάση για να βοηθηθεί η λειτουργία και η κινητικότητα του εντέρου.

·         Καταγραφή σε ημερολόγιο των τροφίμων που καταναλώνονται καθώς και τα συμπτώματα που προκαλούν.

Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος

Διαιτολόγος - Διατροφολόγος