Η βιταμίνη Κ διεγείρει
στο ήπαρ το σχηματισμό και την έκκριση περισσότερων παραγόντων της πήξεως του
αίματος, κυρίως της προθρομβίνης και της προκομβερτίνης.
Πηγές
πρόσληψης: Η βιταμίνη Κ είναι σχετικά πλατιά διαδεδομένη στις
τροφές. Καλύτερη πρόσληψη της βιταμίνης επιτυγχάνεται με την κατανάλωση
φρέσκων, τροφίμων, ενώ αντίθετα οι κατεψυγμένες τροφές τείνουν να είναι
ανεπαρκείς στη συγκεκριμένη βιταμίνη. Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Κ είναι τα
πράσινα λαχανικά, το πράσινο τσάι, τα αυγά, το συκώτι , τα κάστανα και οι ντομάτες.
Η συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη (Recommended dietary allowance – RDA) της βιταμίνης Κ δεν είναι
καθορισμένη, εφόσον η ποσότητα αυτή (βιταμίνη Κ2) που συντίθεται στο
παχύ έντερο και απορροφάται από το βλεννογόνο του είναι μη προσδιορισμένη.
Η βιταμίνη Κ είναι
απαραίτητος συμπαράγοντας (δρα ως συνένζυμο για σχηματισμό του
γ-καρβοξυ-γλουταμινικού οξέος) για την ηπατική σύνθεση πρωτεϊνών που
εμπλέκονται στη διαδικασία της πήξης του αίματος. Επίσης είναι υπεύθυνη για την
καρβοξυλίωση της πρωτεΐνης των οστών, οστεοκαλσίνης στη δραστική της μορφή.
Έλλειψη
βιταμίνης Κ: Δεν
έχουν αναφερθεί ελλείψεις της Βιταμίνης Κ λόγω μειωμένης διαιτητικής πρόσληψης.
Έλλειψη ωστόσο μπορεί να προκληθεί λόγω χολικής απόφραξης καθώς και σε παθήσεις
ή χειρουργικές επεμβάσεις στο λεπτό έντερο που διαταράσσουν την απορρόφηση των
λιπιδίων. Έλλειψη βιταμίνης Κ έχει παρατηρηθεί επίσης σε άτομα που συντηρούνται
με παρεντερική διατροφή που δεν παρέχει την βιταμίνη, καθώς και σε νεογνά.
Κύρια
συνέπεια της ανεπάρκειας της βιταμίνης είναι η αναστολή της σύνθεσης της
προθρομβίνης καθώς και των άλλων παραγόντων πήξης του αίματος που εξαρτώνται
από αυτήν. Επίσης, η μακροχρόνια θεραπεία με αντιπηκτικά φάρμακα (τα οποία
θεωρούνται ανταγωνιστές της βιταμίνης Κ) που χορηγούνται για την αντιμετώπιση
συγκεκριμένων κυκλοφορικών προβλημάτων, προκαλούν συμπτώματα παρόμοια με αυτά
της έλλειψης της βιταμίνης. Τέλος, υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που
καταδεικνύουν ότι έλλειψη βιταμίνης Κ μπορεί να συνεισφέρει στην οστεοπόρωση,
μειώνοντας την καρβοξυλίωση της οστεοκαλσίνης στα οστά (χαμηλά επίπεδα ορού
βιταμίνης Κ και υψηλά επίπεδα υποκαρβοξυλιωμένης οστεοκαλσίνης έχουν αναφερθεί
σε μια μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άτομα που έχουν υποστεί κατάγματα
γοφών).
Τοξικότητα Βιταμίνης Κ: Η κατανάλωση από το στόμα φυσικών
μορφών βιταμίνης Κ δεν σχετίζεται με τοξικότητα. Αντίθετα όμως, η συνθετική
μορφή της, η μεναδιόνη και τα διάφορα παράγωγά της, προκαλεί τοξικά φαινόμενα
και απαγορεύεται η χρησιμοποίησή της σε διατροφικά εμπλουτίσματα τροφών. Για το
λόγο αυτό, τα παρασκευάσματα της βιταμίνης Κι προτιμούνται για την αντιμετώπιση
παθολογικών καταστάσεων όπως είναι η ηπατική νόσος, οι σοβαρές περιπτώσεις
δυσαπορρόφησης και η χορήγηση υπερβολικής δόσης αντιπηκτικών.
Οι
περισσότερες αλληλεπιδράσεις της βιταμίνης Κ έχουν αναφέρει σε σχέση με διάφορα
φάρμακα.
·
Αντιβιοτικά: Μπορεί να αυξήσουν την ανάγκη σε
βιταμίνη Κ
·
Αντιπηκτικά: Η αντιπηκτική δράση μειώνεται
από τη βιταμίνη Κ (περιέχεται σε αρκετά εντερικά σκευάσματα). Μεταβολή της
δόσης των αντιπηκτικών μπορεί να είναι απαραίτητη ειδικά όταν η βιταμίνη Κ έχει
χρησιμοποιηθεί για να ανταγωνισθεί τις υπερβολικές επιδράσεις των αντιπηκτικών.
·
Χολεστυραμίνη ή Χολεστιπόλη: Μπορεί να μειώσει την εντερική
απορρόφηση της βιταμίνης Κ.
·
Υγρή παραφίνη: Μπορεί να μειώσει την εντερική
απορρόφηση της βιταμίνης Κ (πρέπει να αποφεύγοντα μακροχρόνια χρήση υγρής
παραφίνης).
·
Σουκραλφάτη: Μπορεί να μειώσει την εντερική
απορρόφηση της βιταμίνης Κ.
Όπως αναφέρθηκε η
βιταμίνη Κ παίζει σημαντικό ρόλο στην πήξη του αίματος και όταν γίνεται χρήση
αντιπηκτικών φαρμάκων έχουμε αλληλεπίδραση. Είναι απαραίτητη η λήψη μικρής
ποσότητας βιταμίνης Κ για καλή υγεία. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να
αποφεύγονται οι τροφές που είναι πλούσιες σε βιταμίνη Κ. Στην πραγματικότητα,
οι πλούσιες σε βιταμίνη Κ τροφές είναι γενικά πολύ θρεπτικές. Είναι σημαντικό
αν γίνεται κατανάλωση τροφών πλούσιες σε βιταμίνη Κ η πρόσληψη να είναι ίδια σε
καθημερινή βάση. Τα τρόφιμα με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ είναι
τα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά.
Τα
τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ στον παρακάτω πίνακα παρέχουν περίπου
την ίδια ποσότητα βιταμίνης Κ όταν καταναλώνονται στις αναγραφόμενες ποσότητες.
Για
παράδειγμα, 1 φλιτζάνι λαχανοσαλάτα θα είναι περίπου το ίδιο με την κατανάλωση
έξι κλαδάκια από μαϊντανό. Έχετε τον ίδιο αριθμό τροφίμων από αυτήν τη λίστα κάθε μέρα.
Μπορείτε να έχετε περισσότερες από μία μερίδες από αυτά τα τρόφιμα κάθε μέρα, αλλά
θυμηθείτε να είστε συνεπείς. Εάν θέλετε να έχετε μια πράσινη σαλάτα στο
μεσημεριανό γεύμα
και ένα μαγειρεμένο πράσινο λαχανικό στο δείπνο, μείνετε με αυτό το μοτίβο κάθε μέρα. Εάν
δεν τρώτε κανονικά αυτά τα τρόφιμα, μην τρώτε ξαφνικά μια μεγάλη ποσότητα από αυτά.
|
Τρόφιμο |
Ποσότητα |
|
Σπαράγγια μαγειρεμένα |
½ φλιτζάνι |
|
Μπρόκολο μαγειρεμένο |
½ φλιτζάνι |
|
Λαχανάκια Βρυξελών μαγειρεμένα |
½ φλιτζάνι |
|
Μαρούλι Butterhead (κατσαρό) |
1 φλιτζάνι |
|
Λαχανοσαλάτα |
1 φλιτζάνι |
|
Αντίδι ωμό |
1 φλιτζάνι |
|
Μαρούλι με πράσινα
φύλλα |
1 φλιτζάνι |
|
Μαϊντανός |
6 κλαδάκια |
|
Μαρούλι Romaine
(ρομάνα) |
1 φλιτζάνι |
|
Ξινολάχανο |
1 φλιτζάνι |
|
Χυλοπίτες (noodles)
σπανάκι ψημένες |
1 φλιτζάνι |
|
Σπανάκι ωμό |
1 φλιτζάνι |
|
Κρεμμύδια φρέσκα μικρά
ή με βολβό ωμά |
½ φλιτζάνι |
Τα
μαγειρεμένα χόρτα τεύτλων, η λαχανίδα collard, τα γογγύλια, το λάχανο
και το σπανάκι έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ. Το Natto (προϊόν σόγιας που έχει
υποστεί ζύμωση) έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ που συνιστάται να το
αποφεύγετε εντελώς.
Όταν
γίνεται λήψη αντιπηκτικών τρώτε με συνέπεια τα συνήθη ποσότητα τροφών με υψηλή
περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ. Η ποσότητα βιταμίνης Κ στη διατροφή μπορεί να
αλλάξει εάν:
·
Τρώτε περισσότερα λαχανικά (για παράδειγμα, κάνετε δίαιτα για να χάσετε
βάρος ή τρώτε περισσότερα λαχανικά την άνοιξη και το καλοκαίρι).
·
Περνάτε τη γρίπη και δεν μπορείτε να φάτε στερεά τρόφιμα για μερικές
ημέρες.
·
Έχετε βρεθεί στο νοσοκομείο με περιορισμένη διατροφή (λόγω χειρουργικής
επέμβασης ή ασθένεια) και μετά επιστρέφετε στην κανονική διατροφή σας.
Ποια
άλλα τρόφιμα ή ποτά πρέπει να προσέξω;
·
Γκρέιπφρουτ,
χυμός γκρέιπφρουτ και πορτοκάλια Σεβίλλης ή tangelo: Αν και αυτά τα φρούτα και οι χυμοί τους δεν
έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ, μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο
λειτουργίας των αντιπηκτικών με άλλους τρόπους. Καλό είναι να αποφεύγονται
εκτός αν υπάρχει αντίθετη σύσταση από τους θεράποντες ιατρό ή διαιτολόγο.
·
Μάνγκο,
αβοκάντο, τζίντζερ, σκόρδο, πράσινο τσάι και τσάι χαμομηλιού: Αν και αυτά τα τρόφιμα
καθώς τα αφεψήματα δεν έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ, υπήρξαν
αναφορές ότι το μάνγκο, το αβοκάντο, το τζίντζερ, το σκόρδο, το πράσινο τσάι
και το χαμομήλι έχουν αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας των αντιπηκτικών. Αυτά τα
τρόφιμα τα αφεψήματα δεν έχουν αποδειχθεί ότι έχουν αυτό το αποτέλεσμα σε
όλους. Η μέτρια χρήση δεν πρέπει να αποτελεί πρόβλημα. Ενημερώστε τους
θεράποντες επιστήμονες εάν τρώτε ή πίνετε μεγάλες ποσότητες από αυτά.
·
Χυμός
από μούρα (cranberry) και
συμπληρώματα με μούρα: Στο παρελθόν θεωρήθηκε ότι ο χυμός
από βατόμουρα άλλαξε τον τρόπο λειτουργίας της αντιπηκτικής, αλλά πιο πρόσφατη
έρευνα δεν το βρήκε αυτό. Εάν πίνετε συχνά μεγάλες ποσότητες χυμού από μούρα
(πάνω από 600ml
κάθε
μέρα) ή λαμβάνετε συμπληρώματα cranberry,
θα πρέπει να μιλήσετε με τους θεράποντες ειδικούς, ώστε να ελέγχετε πιο συχνά η
INR.
Ένα περιστασιακό μικρό ποτήρι χυμού με βατόμουρα δεν αποτελεί πρόβλημα.
·
Αλκοόλ:
Κατά γενικό κανόνα, η μέτρια πρόσληψη αλκοόλ είναι ασφαλής για άτομα που
λαμβάνουν αντιπηκτικά. Αλλά η ποσότητα που μπορεί να καταναλώνεται με ασφάλεια
εξαρτάτε από το μέγεθος του σώματος και το ιατρικό ιστορικό. Η μέτρια πρόσληψη
είναι το πολύ δύο (2) ποτά την ημέρα, με όριο δεκατέσσερα (14) ή λιγότερα ποτά
την εβδομάδα για τους άνδρες κι εννέα (9) ή λιγότερα ποτά την εβδομάδα για τις
γυναίκες. Ένα τυπικό ποτό είναι ένα μπουκάλι μπύρας των 3360ml, ένα ποτήρι κρασί 150ml ή
μία μερίδα μεγέθους 50ml
αλκοολούχων ποτών ή μία μερίδας μεγέθους 85ml sherry ή
κρασί port
·
Συμπληρώματα
βιταμινών και μετάλλων: Η βιταμίνη Ε μπορεί να αλλάξει τον
τρόπο λειτουργίας των αντιπηκτικών. Η ποσότητα σε ένα συμπλήρωμα πολλαπλών
βιταμινών ή σε τρόφιμα δεν είναι πρόβλημα αλλά καλό είναι να λαμβάνατε μετά την
σχετική σύσταση. Ορισμένα συμπληρώματα ασβεστίου περιέχουν βιταμίνη Κ. Η λήψη πρέπει
να γίνεται μετά από σχετική σύσταση από ιατρό ή διαιτολόγο.
·
Φυσικά
προϊόντα υγείας: Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με όλα τα
φυσικά προϊόντα υγείας όταν γίνεται λήψη αντιπηκτικής αγωγής καθώς μπορεί να
υπάρχει επίπτωση στη δράση της αγωγής η οποία δεν έχει αναφερθεί. Πάντα
ενημερώνουμε τον επιστήμονα υγείας, για οποιαδήποτε φυσικά προϊόντα υγείας,
όπως συμπληρώματα διατροφής (συμπεριλαμβανομένων ginseng, χάπια σκόρδου, χάπια
τζίντζερ, λάδι, σπόρου λιναριού και ιχθυέλαια) και φυτικά φάρμακα
(συμπεριλαμβανομένων των αφεψημάτων από βότανα) που λαμβάνονται. Πάντα
ενημερώνουμε τον επιστήμονα υγεία.
Παρακάτω ακολουθούν τρόφιμα με βιταμίνη Κ και προς
πρέπει να τα καταναλώνονται όταν γίνεται λήψη αντιπηκτικής αγωγής (Sintrom)
Τροφές με
υψηλή περιεκτικότητα σε Βιταμίνη Κ
|
Τρόφιμο |
Περιεκτικότητα σε Βιταμίνη Κ μgr/100gr |
|
Φρούτα – Λαχανικά |
|
|
Μήλο (ωμό, φρέσκο με τη
φλούδα |
4 |
|
Φράουλες (φρέσκιες) |
14 |
|
Φασόλια (φρέσκα) |
33 |
|
Φασόλια (ξερά) |
170 |
|
Φακές (χλωρές) |
48 |
|
Φακές (ξερές) |
264 |
|
Τσουκνίδα (φύλλα ωμά) |
372 |
|
Σπαράγγια (φρέσκα) |
39 |
|
Σπαράγγια (κατεψυγμένα) |
27 |
|
Ρεβίθια (χλωρά) |
48 |
|
Ρεβίθια (ξερά) |
264 |
|
Ντομάτα (φρέσκια ωμή,
ώριμη) |
23 |
|
Ντομάτα (φρέσκια ωμή, πράσινη) |
47 |
|
Μπρόκολο (κατεψυγμένο) |
68 |
|
Μαρούλι (φρέσκο ωμό) |
113 |
|
Σπανάκι (φρέσκο) |
266 |
|
Σπανάκι (κατεψυγμένο) |
138 |
|
Λάχανο (φρέσκο) |
149 |
|
Κουνουπίδι (φρέσκο) |
191 |
|
Καρότα (φρέσκα) |
13 |
|
Καρότα (φρέσκα) |
13 |
|
Αρακάς (χλωρός) |
28 |
|
Αρακάς (ξερός) |
81 |
|
Κρέας |
|
|
Συκώτι (μοσχάρι) |
104 |
|
Συκώτι (χοιρινό) |
88 |
|
Συκώτι (κοτόπουλο) |
80 |
|
Συκώτι (κουνέλι) |
35 |
|
Συκώτι (αρνί) |
27 |
|
Έλαια |
|
|
Canola |
830 |
|
Σογιέλαιο |
200 |
|
Ελαιόλαδο |
58 |
|
Διάφορα |
|
|
Αυγό (κρόκος) |
147 |
|
Καρύδια |
16 |
|
Πίτουρο |
83 |
Τροφές με
χαμηλή περιεκτικότητα σε Βιταμίνη Κ
|
Τρόφιμο |
Περιεκτικότητα σε Βιταμίνη Κ μgr/100gr |
|
Μήλο (ωμό φρέσκο χωρίς
φλούδα) |
0,46 |
|
Μπανάνα (φρέσκια) |
0,50 |
|
Φρέσκος χυμός
γκρέιπφρουτ) |
0,02 |
|
Λεμονάδα |
0,03 |
|
Φυσικός χυμός πορτοκάλι |
0,04 |
|
Πορτοκάλι (φρέσκο ωμό) |
1,35 |
|
Αχλάδι (κομπόστα) |
0,46 |
|
Ροδάκινα (κομπόστα) |
3 |
|
Αγγούρι |
5 |
|
Παντζάρια (φρέσκα) |
5 |
|
Μανιτάρια (φρέσκα) |
8 |
|
Κρεμμύδια ξερά |
0,52 |
|
Καλαμπόκι (φρέσκο) |
7 |
|
Γλυκοπατάτα (φρέσκια
ωμή) |
4 |
|
Πατάτες φούρνου
(μαγειρεμένες με φλούδα) |
0,53 |
|
Πατάτες φούρνου
(μαγειρεμένες χωρίς φλούδα) |
0,22 |
|
Κρέας |
|
|
Κοτόπουλο (στήθος) |
0,01 |
|
Ασπράδι αυγού |
0,02 |
|
Μοσχαρίσιος κιμάς |
4 |
|
Μοσχαρίσιος κιμάς
(άπαχος) |
0,6 |
|
Χοιρινό (χαμηλό σε
λιπαρά) |
0,01 |
|
Συκώτι (γαλοπούλας) |
0 |
|
Έλαια |
|
|
Βαμβακέλαιο |
0 |
|
Φυστικέλαιο |
2 |
|
Καλαμποκέλαιο |
5 |
|
Αμυγδαλέλαιο |
7 |
|
Ηλιέλαιο |
10 |
|
Σησαμέλαιο |
12 |
|
Διάφορα |
|
|
Φυστικοβούτυρο |
0,11 |
|
Ρυζάλευρο (άσπρο της
στιγμής) |
0,01 |
|
Αλεύρι για όλες τις
χρήσεις |
0,50 |
|
Ψωμί |
0,50 |
|
Αλεύρι (άσπρο) |
1,10 |
|
Γάλα (αγελαδινό πλήρες) |
4 |
|
Γάλα (αγελαδινό ελαφρύ) |
4 |
|
Μουστάρδα (σκόνη) |
0,30 |
|
Αλάτι |
0,01 |
|
Ζάχαρη |
0,01 |
|
Μέλι |
0,02 |
|
Τσάι μαύρο (χωρίς
καφεΐνη) |
0,02 |
|
Τσάι μαύρο |
0,05 |
|
Coca-cola light & κανονική |
0 & 0,01 |
|
Ξύδι |
<0,005 |
|
Κρασί sherry |
<0.005 |
Τα τρόφιμα που έχουν Βιταμίνη Κ <35μg/μερίδα, εφόσον καταναλώνονται σε φυσιολογικές ποσότητες, είναι λιγότερο πιθανό να επηρεάσουν το INR. Αντίθετα, τα τρόφιμα με Βιταμίνη Κ >50μg/μερίδα, μπορούν πολύ εύκολα να διαταράξουν το INR, επομένως απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή στην κατανάλωση.
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους είναι ότι, η αφαίρεση
κατηγοριών τροφίμων από το καθημερινό διαιτολόγιο των ασθενών δεν είναι η επιθυμητή
λύση, καθώς τα πλεονεκτήματα από τη λήψη των θρεπτικών συστατικών είναι
πολλαπλά. Ιδανικά, θα πρέπει η διατροφή να διαμορφωθεί με τρόπο τέτοιο ώστε, η
καθημερινή πρόσληψη Βιτ. Κ να είναι σταθερή, εναλλάσσοντας τις τροφές και
αντικαθιστώντας μεταξύ τους αυτά που έχουν παρόμοια περιεκτικότητα βιταμίνης.
Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει συνηθίσει το μεσημεριανό του γεύμα να
συνοδεύει πάντοτε με ένα μικρό μπωλ σαλάτας, μπορεί να συνεχίσει να το κάνει,
αρκεί η ποσότητα της σαλάτας και τα συστατικά της, να είναι όσο το δυνατόν ίδια
καθημερινά. Ή ακόμα και αν δεν είναι ίδια, να φροντίζει να τα αντικαθιστά με
άλλα, φροντίζοντας όμως – και πάντα ανατρέχοντας στον πίνακα με τα τρόφιμα – η
συγκέντρωση της βιταμίνης Κ να είναι ισοδύναμη με αυτή που θα προσλάμβανε αν
έτρωγε τη συνηθισμένη σαλάτα.
Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Σχόλια