Συμβουλές για τη διατροφική προσέγγιση παιδιών και εφήβων / Πως μπορώ να μάθω στο παιδί μου να τρώει υγιεινά

Η υγιεινή διατροφή των παιδιών μας είναι πολύ σημαντική για την ευεξία και την ανάπτυξή τους. Επιπλέον, από την παιδική ηλικία εδραιώνονται πολλές διατροφικές συνήθειες που μας ακολουθούν μέχρι την ενήλικη ζωή, που σημαίνει πως είναι πολύ σημαντικό να βοηθούμε τα παιδιά να υιοθετούν υγιεινές συνήθειες διατροφής και τρόπου ζωής. Δεδομένης και της ανησυχητικής αύξηση της τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων παχυσαρκίας, υπογραμμίζεται η σημασία της υιοθέτησης των παραπάνω. Το στάδιο αυτό της ζωής αποτελεί όμως και σπουδαία ευκαιρία για να μάθουμε στα παιδιά υγιεινές συνήθειες, καθώς σ’ αυτές τις ηλικίες μπορούν να δέχονται και να «απορροφούν» τα διάφορα ερεθίσματα και τις πληροφορίες πολύ εύκολα.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν αναδείξει ότι η διατροφή που ακολουθούν τα παιδιά-έφηβοι στις ανεπτυγμένες χώρες παγκοσμίως απέχει πολύ από τις διεθνείς συστάσεις. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και στη χώρα μας από τα αποτελέσματα του προγράμματος ΕΥΖΗΝ, σύμφωνα με τα οποία μόλις το 30% των μαθητών της Ελλάδας εμφανίζουν μια ικανοποιητική προσκόλληση στη Μεσογειακή δίαιτα.

Οι γονείς, ενώ πολλές φορές είναι σωστά ενημερωμένοι για το τι χρειάζεται να περιλαμβάνει το διαιτολόγιο των παιδιών τους, συχνά συναντούν την άρνηση ή την απροθυμία των παιδιών να καταναλώσουν «υγιεινές» επιλογές.

Στη συνέχεια θα δούμε μερικές συμβουλές που έχουν θεωρηθεί από τους επιστήμονες  υγείας αποτελεσματικές στην παρακίνηση των παιδιών και των εφήβων να καταναλώνουν θρεπτικά ποιοτικές τροφές.

• Η εξοικείωση του παιδιού με το τρόφιμο επέρχεται όταν η όψη, η υφή και η γεύση του τροφίμου γίνουν οικεία στα παιδιά. Γι’ αυτό οι γονείς είναι χρήσιμο να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα και την εύκολη πρόσβαση των παιδιών στα «υγιεινά» τρόφιμα, ώστε τα παιδιά να εκτίθενται συνεχώς σε αυτά. Συνήθως απαιτούνται περισσότερες από 10 φορές δοκιμής– ενδεχομένως με διαφορετικούς συνδυασμούς ή τρόπους μαγειρέματος για να αυξηθεί σημαντικά η αρέσκεια στο τρόφιμο.
•  Η μίμηση επίσης αυξάνει την προτίμηση των παιδιών σε συγκεκριμένα τρόφιμα. Τα παιδιά μέσω της μίμησης υιοθετούν, όχι μόνο τις διατροφικές συνήθειες των γονιών τους, αλλά και τη γενικότερη διατροφική τους συμπεριφορά και στάση απέναντι στο φαγητό. Σε μια οικογένεια είναι καλό όλα τα μέλη να θεωρούνται ίσα και να ισχύουν οι ίδιοι «κανόνες» για όλους. Αν ζητάτε από τα παιδιά κάτι που δεν το εφαρμόζετε εσείς, είναι πιθανό να συναντήσετε αντίσταση.
• Μοιραστείτε τις στρατηγικές που αποφασίζετε να εφαρμόσετε για την καλύτερη διατροφή των παιδιών σας με όλους, όσοι ασχολούνται με τη διατροφή τους. Είναι σημαντική η συνεργασία τους στη διαμόρφωση διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών.
•  Η επιβράβευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιτευχθεί η αρχική δοκιμή του τροφίμου από το παιδί. Επίσης, η θετική ανάμνηση της γεύσης που ενισχύεται από τα σχόλια των γονιών θα του προκαλέσει πιθανή απόλαυση. Η επιβράβευση είναι καλύτερα να είναι λεκτική παρά υλική και μικρή παρά μεγάλη (σε κάθε περίπτωση όχι με άλλο τρόφιμο, ειδικά με εκείνα που θεωρούνται «λιχουδιές»). Ωστόσο, η συστηματική χρήση της επιβράβευσης πρέπει να αποφεύγεται. Αντίθετα, το παράδειγμα της κατανάλωσης του συγκεκριμένου τροφίμου από κάποιο «σημαντικό» για το παιδί πρόσωπο καθώς και σχόλια για τις ιδιότητες του φαγητού (π.χ. ότι είναι νόστιμο) και όχι πληροφορίες για τη θρεπτική του αξία, φαίνεται να επιτυγχάνει στην ενίσχυση του παιδιού να καταναλώσει το υγιεινό τρόφιμο.
• Προσπαθήστε οι συζητήσεις σας να μην επικεντρώνονται στο φαγητό και σε θεωρίες περί «καλών» και «κακών» τροφίμων.
• Μην πιέζετε το παιδί να φάει κάποιο φαγητό. Τις περισσότερες φορές θα φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα. Φροντίστε μόνο να υπάρχει το φαγητό στο τραπέζι, ώστε να το δοκιμάσει μόνο του.
• Ενισχύστε την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται στα εσωτερικά ερεθίσματα της πείνας και του κορεσμού. Για την ενίσχυση αυτής της ικανότητας βοηθάει η συζήτηση κατά τη διάρκεια του γεύματος για θέματα που δεν αφορούν το φαγητό και η ύπαρξη θετικής ατμόσφαιρας χωρίς διαπληκτισμούς.
• Είναι προτιμότερο, τα γλυκά ή αλμυρά σνακ, στα οποία είναι επιρρεπή τα παιδιά, να μην υπάρχουν στο σπίτι συνεχώς, παρά μόνον όταν υπάρξει συμφωνία μεταξύ γονέα και παιδιού για την κατανάλωσή τους, π.χ. για μία φορά την εβδομάδα.
• Μην σχολιάζετε αρνητικά ή θετικά το βάρος ή την εικόνα σώματος του παιδιού. Γενικά κάθε είδους συζήτηση για το βάρος ή το σχήμα του σώματος (του δικού σας, του παιδιού σας ή κάποιου οικείου ατόμου), ακόμα κι αν αυτή απευθύνεται σε άλλον ενήλικα και όχι στο ίδιο το παιδί, καλό θα ήταν να αποφεύγονται, τουλάχιστον παρουσία του.
• Αποφύγετε τη σύγκριση με άλλα μέλη της οικογένειας (αδέλφια ή γονείς) τόσο ως προς το βάρος του όσο και ως προς τις διατροφικές του συνήθειες.

Ας δούμε ένα παράδειγμα, όπου οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την κατανάλωση λαχανικών από τα παιδιά ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:

• Να φροντίζετε να υπάρχουν λαχανικά στο σπίτι
• Να συμμετάσχει και το παιδί στα ψώνια των λαχανικών, γιατί κατά κάποιο τρόπο δεσμεύεται για την κατανάλωση τους, αφού τα επέλεξε
• Να έχει το παιδί εύκολη πρόσβαση στα λαχανικά, δηλαδή να είναι τοποθετημένα σε εμφανές σημείο και να προσφέρονται στο παιδί σε μορφή έτοιμη προς κατανάλωση.
• Σερβίρετε, πάντα, έστω και μια μικρή ποσότητα λαχανικών στο πιάτο του παιδιού. Αν δεν τα καταναλώσει, να τα απομακρύνετε χωρίς σχόλια και άσκηση πίεσης.
• Όταν πρόκειται για ένα νέο λαχανικό, σερβίρετε το μαζί με κάποιο ήδη οικείο και αρεστό στο παιδί τρόφιμο.
• Να τονίζετε στο παιδί ότι το λαχανικό είναι νόστιμο, έχει ωραίο χρώμα, μυρίζει όμορφα, κλπ.
• Να το καταναλώνετε και οι ίδιοι οι γονείς, ώστε το παιδί να ενεργήσει μιμητικά.
• Να χρησιμοποιείτε κάτι ωφέλιμο για το παιδί ως ανταμοιβή, εάν χρειαστεί, π.χ. φάε τα λαχανικά σου και θα κάνεις ποδήλατο για μισή ώρα ή θα πάμε μαζι σινεμά, ή στο σπίτι του φίλου σου να παίξετε, κλπ.

Εάν το παιδί σε οποιοδήποτε από αυτά τα στάδια δοκιμάσει το λαχανικό, δεν σημαίνει ότι αυτόματα θα του αρέσει ή θα το προτιμάει και στο μέλλον. Θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ο παραπάνω κύκλος βημάτων μέχρι το λαχανικό να ενταχθεί στο καθημερινό διαιτολόγιο του παιδιού. Εάν, παρόλες τις προσπάθειες των μεγάλων, το παιδί αρνείται να δοκιμάσει ή να καταναλώσει το λαχανικό, ενδεχομένως αυτό να αποτελεί ένα από τα τρόφιμα που δεν θα φάει εύκολα. Τότε μπορούμε να αναζητήσουμε πιθανές εναλλακτικές λύσεις, ώστε να συμπεριληφθούν στο διαιτολόγιο του παιδιού τρόφιμα της ίδιας ομάδας ή γενικότερα παρόμοιας θρεπτικής αξίας, π.χ. λαχανικά αλεσμένα στο μπλέντερ μαζί με φρούτα, χορτόπιτες, χορτόσουπες, κλπ.

Κωνσταντίνος Αλ. Πετρόπουλος

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος